Niski poziom recyklingu tworzyw sztucznych w Unii oznacza duże straty

Niski poziom recyklingu oznacza duże straty dla gospodarki i środowiska – wskazuje europarlament. W Europie tylko jedna trzecia odpadów z tworzyw sztucznych trafia do recyklingu. W ramach Zielonego Ładu do 2030 roku poddanych recyklingowi powinno zostać 55 proc. plastikowych odpadów opakowaniowych.

Produkcja tworzyw sztucznych gwałtownie wzrosła w ciągu zaledwie kilku dziesięcioleci – z 1,5 mln ton w 1950 r. do 359 mln ton w 2018 r. na całym świecie. Wraz z nią wzrosła też ilość odpadów z tworzyw sztucznych. Chociaż produkcja nagle spadła w pierwszej połowie 2020 r. z powodu pandemii COVID-19, ponownie ożyła w drugiej połowie tamtego roku. UE podjęła już działania w celu ograniczenia ilości odpadów z tworzyw sztucznych.

Przetwarzanie odpadów z tworzyw sztucznych w Europie

W Europie najczęstszym sposobem utylizacji odpadów z tworzyw sztucznych jest odzyskiwanie energii (42,6 proc.), a następnym – recykling (32,5 proc.). Co czwarty wytworzony odpad jest składowany.

Połowę tworzyw sztucznych zebranych w celu recyklingu wywozi się do krajów spoza UE. Przyczyny wywozu to m.in. brak zdolności, technologii lub zasobów finansowych potrzebnych do przetwarzania odpadów na miejscu. W przeszłości znaczna część wywożonych odpadów była wysyłana do Chin, jednak niedawne ograniczenia importu odpadów z tworzyw sztucznych w Chinach prawdopodobnie jeszcze bardziej zmniejszą ich wywóz z UE. Stwarza to ryzyko zwiększonego spalania i składowania odpadów w Europie. Tymczasem UE stara się znaleźć zrównoważone i przyjazne dla klimatu sposoby gospodarowania odpadami z tworzyw sztucznych.

Niski poziom recyklingu tworzyw sztucznych w UE oznacza duże straty dla gospodarki i środowiska. Szacuje się, że dla gospodarki strata wartości opakowań z tworzyw sztucznych po krótkim okresie pierwszego wykorzystania wynosi 95 proc.

Naukowcy szacują, że na całym świecie w 2019 r. produkcja i spalanie plastiku wpompowały do atmosfery ponad 850 milionów ton gazów cieplarnianych. Do 2050 r. emisje te mogą wzrosnąć do 2,8 miliarda ton – części z nich można by uniknąć dzięki lepszemu recyklingowi.

Problemy z recyklingiem tworzyw sztucznych

Główne problemy utrudniające recykling tworzyw sztucznych to jakość i cena produktu pochodzącego z recyklingu w porównaniu z ich pierwotnym odpowiednikiem. Przetwórcy potrzebują dużych ilości tworzyw pochodzących z recyklingu i wyprodukowanych według ściśle kontrolowanych specyfikacji i po konkurencyjnej cenie.

Jednak tworzywa sztuczne dają się łatwo dostosować do potrzeb (funkcjonalnych lub estetycznych) każdego producenta, w związku z czym rozmaitość surowców komplikuje proces recyklingu, co zwiększa jego koszt i wpływa na jakość produktu końcowego. W rezultacie popyt na tworzywa sztuczne pochodzące z recyklingu gwałtownie rośnie, ale w 2018 r. stanowił zaledwie 6 proc. zapotrzebowania na te tworzywa w Europie.

Rozwiązania w celu zwiększenia poziomu recyklingu

W maju 2018 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt w sprawie problemu odpadów morskich z tworzyw sztucznych. Obejmuje on unijny zakaz od 3 lipca 2021 r. produkcji 10 głównych jednorazowych produktów z plastiku, które można znaleźć na europejskich plażach.

W ramach Zielonego Ładu 55 proc. plastikowych odpadów opakowaniowych powinno zostać poddanych recyklingowi do 2030 roku. Oznaczałoby to lepsze projektowanie pod kątem zdolności recyklingu, ale europosłowie uważają, że potrzebne są również środki stymulujące rynek tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu.

Według Parlamentu Europejskiego, środki te mogłyby obejmować: tworzenie norm jakości wtórnych tworzyw sztucznych, zachęcanie do certyfikacji w celu zwiększenia zaufania przemysłu i konsumentów oraz wprowadzenie obowiązkowych zasad dotyczących minimalnej zawartości materiałów pochodzących z recyklingu w niektórych produktach. Innym rozwiązaniem – w ocenie PE – mogłoby być zachęcanie państw członkowskich do ewentualnego obniżenia podatku VAT na produkty pochodzące z recyklingu.

Źródło: PAP

Minister zapowiada znaczne wsparcie finansowe dla recyklerów

W Ministerstwie Klimatu i Środowiska odbyło się spotkanie konsultacyjne ministra Jacka Ozdoby z recyklerami w zakresie Rozszerzonej Odpowiedzialności Producentów. Wiceminister, rozpoczynając rozmowy podkreślił, że jest to najważniejsze ze spotkań konsultacyjnych ws. ROP, a projekt ma być realnym wsparciem dla branży recyklingu.

Ministerstwo zadeklarowało długofalowe inwestowanie w system, który zapewni odpowiednio wysoki strumień odpadów do recyklingu, adekwatny do rosnących poziomów recyklingu oraz zmniejszenie opłat dla produktów wytworzonych z recyklatów. Paweł Sosnowski, naczelnik DGO w MKiŚ podkreślił, że projekt nowego ROP-u będzie zawierał narzędzia zwiększające popyt na recyklaty. „Ekomodulacja spowoduje, że firmy wprowadzające opakowania będą płacić mniejszą opłatę opakowaniową pod warunkiem wykorzystania recyklatów do produkcji” – zaznaczył.

– W ostatnich latach rynek recyklingu charakteryzuje się brakiem stabilności, popyt na surowce z recyklingu jest nierówny, a prawo niestabilne. To nie jest dobry grunt pod inwestycje, które potrzebują spójności i przewidywalności. Zapowiedź sprawnego systemu ekomodulacji to szansa na sprzyjające warunki do zwiększenia recyklingu w naszym kraju – przyznaje Szymon Dziak-Czekan, prezes Stowarzyszenia „Polski Recykling”. SPR przyjął również z zadowoleniem zapowiedź powołania Rady Konsultacyjnej przy regulatorze ROP, którym zostanie IOŚ.

Recyklerzy podczas spotkania w ministerstwie zwracali uwagę na potrzebę szczegółowej analizy finansowej polskiego rynku odpadowego, z uwzględnieniem jego potencjału rozwojowego, luki inwestycyjnej oraz unijnych celów recyklingu.

– Potrzebujemy realnej analizy finansowej kosztów zbiórki i recyklingu opakowań, sporządzonej na zlecenie nowego regulatora. Trzeba przeanalizować koszty poszczególnych etapów odzyskiwania surowców z odpadów w Polsce, to da nam podstawę, aby wyliczyć opłaty dla wprowadzających. Warto zwrócić uwagę na szarą strefę wśród wprowadzających, poprawić raportowanie, bo dziś dysponujemy niedoszacowanymi danymi. Formalnie mamy milion ton opakowań z tworzyw sztucznych, a realnie dwa razy więcej. Ktoś ten plastik na rynek musiał wprowadzić – wyjaśnia Zbigniew Trejderowski, właściciel firmy Conkret.

Recyklerzy wyrazili zaniepokojenie odkładaniem w czasie wprowadzenia rozszerzonej odpowiedzialności producentów w Polsce. Jak przekonują, pozyskane z ROP środki pozwolą na pobudzenie polskiego sektora gospodarki odpadami, jednocześnie obniżając koszty wynikające z unijnego podatku „plastic levy”. Przedstawiciele branży podkreślali potrzebę wprowadzenia programów pomostowych do 2023 roku dla recyklerów. „Przyszłością jest bazowanie na pracy polskich zakładów recyklingu. Chcemy silnej, rodzimej branży. W Polsce statystyki mówią o 13 mln ton odpadów komunalnych. Jako branża liczymy, że działający od 2019 roku system zbierania danych BDO wykaże, że jest ich co najmniej 15 mln. Dane są niedoszacowane, ale wraz z zapotrzebowaniem powinna rozwijać się lokalna infrastruktura. Unikniemy w ten sposób eksportu odpadów za granicę” – postuluje Szymon Dziak-Czekan.

Wiceminister Jacek Ozdoba przyznał, że resort rozpatrzy możliwość wprowadzenia takiego rozwiązania, bo ma świadomość, że recyklerzy również odczuli skutki pandemii. Przedstawiciele resortu zaznaczyli jednocześnie, że czeskie stawki były przykładowe i nie odzwierciadlają potrzeb rynku, tym bardziej że MKiŚ otrzymuje sygnały, że Czesi planują znaczne podwyżki opłaty opakowaniowej w następnych latach. „Kraje europejskie stale podnoszą opłaty za recykling odpadów. Czesi, wzorzec dla naszego ministerstwa, planują 7-krotne podwyżki stawek na wybrane rodzaje opakowań” – wtórował prezes SPR.

W spotkaniu wzięli udział recyklerzy opon. Zaznaczyli, że ROP powinien dotyczyć również opon, które obecnie zamiast trafiać do recyklingu, zaśmiecają środowisko naturalne lub są wysyłane do spalarni. Poziom recyklingu opon jest niezmienny od kilkunastu lat i wynosi 15%. Przedstawiciele SPR, reprezentujący sektor, zaapelowali do MKiŚ, aby przyjrzało się złej kondycji recyklingu opon w Polsce.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska zapowiedziało, że rozwiązania ROP dla opakowań, przyjęte w projekcie, będą wdrażane dla kolejnych grup produktów, za które mają odpowiadać producenci: opony, oleje przepracowane, ZSEE (zużyty sprzęt), a następnie auta wycofane z eksploatacji. „Do tej pory stawki za wprowadzanie opakowań były symboliczne. Jak widać, szykuje się przełom, a producenci powinni już zabezpieczyć środki finansowe, które posłużą zapobieganiu degradacji środowiska przez opakowania i produkty niepoddane recyklingowi” – podsumowuje Szymon Dziak-Czekan.

Źródło: PAP